İTÜDERGİSİ/d, Cilt 8, Sayı 1 (2009)

Yazı Büyüklüğü:  Küçük  Orta  Büyük

Aylık akışların periyodik bileşenlerinin ölçeklendirilmesinde kullanılan parametrelerin kestirimi

Ceyhun ÖZÇELİK, Ertuğrul BENZEDEN

Özet


Bölgesel modeller, ölçeklendirme parametreleriyle boyutsuzlaştırılan gözlem dizilerinin analizine dayanmaktadır. Bölgesel modellerden yapılan noktasal kestirimlerin etkinliği büyük ölçüde, ölçeklendirme parametrelerinin etkin şekilde kestirilmesine bağlıdır. Ortalama ve standart sapma gibi bazı ölçeklendirme parametrelerinin fizyografik ve iklimsel faktörlere bağlı olarak kestirimi için literatürde çeşitli  ampirik ve istatistiksel öneriler mevcuttur. Ayrıca asimetrik dağılıma sahip hidrolojik değişkenlerin ölçeklendirme parametreleri arasında çoğu zaman güçlü istatistiksel ilişkiler bulunmaktadır. Bu çalışmada, Ceyhan ve Seyhan havzaları örneğinde aylık akışların periyodik bileşenlerinin bölgesel analizinde gereksinim duyulan ölçeklendirme parametrelerinin, doğrudan havza alanına ve kendisi de bir ölçeklendirme parametresi olan genel ortalama akışa bağlı olarak kestirilmesi konusu incelenmiştir. Söz konusu değişkenler arasındaki doğrusal ve üstel ilişkiler, klasik, ağırlıklı, doğrusal ve doğrusal olmayan en küçük kareler teknikleriyle araştırılmıştır. Araştırma sonucunda, aylık akışların modellenmesinde gerek duyulan ölçeklendirme parametrelerinin % 80'ler civarında bir determinasyon katsayısıyla havza alanlarına bağlı olarak, % 95'in üzerinde bir determinasyon katsayısıyla da genel ortalama akışa bağlı olarak kestirilebileceği sonucuna varılmıştır. Ölçeklendirme parametrelerinin kestirimi için regresyon katsayıları doğrusal olmayan klasik veya ağırlıklı en küçük kareler yöntemleriyle hesaplanan üstel modellerin daha elverişli olduğu saptanmıştır.

 

Anahtar Kelimeler: Bölgesel model, ölçeklendirme, regresyon analizi.

 

 


Tam Metin: PDF