Sistemlerin, sentetik ortamların, insanların performansının değerlendirilmesi genellikle karmaşık olup çok zaman gerektirmektedir. Mevcut değerlendirme sistemleri belli bir alana yönelik olarak geliştirilmişlerdir ve sistemin değerlendirme sonuçlarına nasıl ulaştığını açıklamazlar. Elde edilen yeni değerlendirme bilgilerinin, değerlendirme sisteminde güncellenmesi kolay değildir. Değerlendirme süreci, uzmanlık gerektirmektedir. Fakat uzmanlar az sayıda olup, bilgilerinin bilgisayar ortamına aktarılarak daha fazla istifade edilmeleri gerekir. Bu çalışmada, değerlendirme sürecini kolaylaştıran, hızlandıran ve farklı alanlarda kullanılabilen  “Genel Değerlendirme Modeli” ve “Zeki Değerlendirme Sistemi” (ZeDeS) geliştirildi. Bu kapsamda, farklı alanlardaki uzmanlardan elde edilen sezgisel bilgilerin ve farklı kaynaklardan elde edilen bilgilerin bilgisayarla değerlendirme amaçlı kullanılabilmeleri için bir yöntem geliştirildi. Bu yöntemde, değerlendirme bilgileri, değerlendirme amaçlarının, değerlendirme kurallarının, ölçümlerinin, metotlarının ve parametrelerinin referans modeli olarak ifade edildi. Melez uzman sistem ve bulanık mantıktan meydana gelen “Zeki Değerlendirme Sistemi”, öğrencileri, eğitmenleri, işe başvuranları, bilgisayar tarafından meydana getirilmiş kuvvetler gibi sentetik kuvvetleri değerlendirdiği gibi gerçek sistemleri de değerlendirebilmekte olup “Genel Değerlendirme Modeli”ne ve değerlendirme ihtiyaçlarına göre geliştirildi. Değerlendirme bazı açılardan belirsizlik içerdiğinden, değerlendirmede genel çıkarım için bulanık mantıkla uzman sistemler beraber kullanıldı. ZeDeS, Hava Savunma Sistemi, öğretici performansı, pilot performansı değerlendirmesi ve eleman seçimi gibi çeşitli alanlarda ilk defa olarak kullanıldı. Makalede bir Hava Savunma Sistemi değerlendirmesinin ZeDeS kullanılarak nasıl yapıldığı ayrıntılı şekilde verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Zeki Değerlendirme Sistemi, yapay zekâ, melez uzman sistem, bulanık mantık.