Geleneksel istemci-sunucu mimarisinin kullanıldığı küçük ölçekli dağıtılmış sistemler uçtan uca ve senkron haberleşmeleri sebebi ile statik uygulamaların geliştirilmesinin ötesine geçmemiştir. Bu haberleşmenin büyük ölçekli sistemlerde kullanılması ise uygulamaların hantal ve kullanışsız olmalarını sağlamıştır. Bu kısıtlamalar, dinamik olan ve bağlantısız uygulamaların çalıştığı bir ortamda, daha esnek haberleşme modellerini kullanan yazılım sistemlerinin geliştirilmesi gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Yapılan çalışmada sistem bileşenleri arasında haberleşme için kullanılan olay kavramının üretim niteliği geliştirilmesi amaçlanmış olup olaylar sadece ham veri üretiminin yanı sıra, eylemlerin de üretildiği ve saklandığı ileri bir düzeye yerleştirilmiştir. Bu düzeydeki bir olay, işlenebilir veriler üretebileceği gibi, kendine özgü bir kontrol akışına sahip olan bir eylemler dizisinin tetikleyicisi de olabilir. Söz konusu eylemler belirli bir amacı gerçeklemeye yönelik işlem dizisine, karar mekanizmalarına ve çoğunlukla birlikte üretildikleri bir veri kümesine sahip olmaktadır. Sistemde olay yapısı, içerdiği eylem dizisinin ve bu eylemleri yerine getirmede kullanacağı veri bloğunun yer aldığı bir “gezgin etmen” yapısıyla temsil edilmektedir. Bu yeni yapıdaki olaylara “agvent-agent event” adı verilmiş olup sistem bir bütün olarak “Etmen Tabanlı Dağıtılmış Olay Sistemi” veya kısaca “ABDES Sistemi” olarak adlandırılmıştır. Geliştirilen sistem, kayıt/yayım haberleşme modelinin asenkron haberleşme, bir uçtan çok uca haberleşme ve zayıf bağlı haberleşme özellikleri ile gezgin-zeki etmenlerin amaca yönelik davranmalarını, sosyal yeteneklerini, tepkisel davranabilmelerini ve otonom olma özelliklerini esnek bir ortamda birleştirmiştir.

Anahtar Kelimeler: Dağıtılmış olay sistemi, gezgin etmenler, kayıt/yayım modeli.