Klasik kontrol diyagramları, W.A. Shewhart tarafından 1920’lerde geliştirilmiş olmasına rağmen yeni uygulama alanları ile günümüzde hala gelişimini sürdürmektedir. Verilerin tam ve kesin olduğu durumlarda klasik kontrol diyagramlarının kullanılması uygundur; ancak subjektifliğin önemli bir rol oynadığı bazı durumlarda bu kadar kesin verilere sahip olmak neredeyse imkânsızdır. Belirsizlik altındaki durumlarda karar analizleri genellikle olasılık teorisi ve/veya bulanık kümeler teorisi kullanılarak yapılmaktadır. Bunlardan birincisi karar vermenin stokastik yapısını diğeri ise insanın düşüncesinin subjektifliğini temsil eder. Bulanık kümeler teorisi, ne rassal ne de stokastik olan insanın zihinsel yapısından kaynaklanan belirsizliğin modellenmesinde mükemmeldir. Belirsiz, kesin olmayan veya dilsel anlatımlar içeren durumlarda bulanık kümeler teorisinin kullanılması kaçınılmazdır. Bu çalışmada, bulanık kümeler teorisi kullanılarak belirsizlik içeren dilsel verilerle kontrol diyagramlarına yeni yaklaşımlar geliştirilmiştir. Belirsizlik içeren dilsel veriler, bulanık sayılarla ifade edilmiştir. Dilsel veriler için bulanık kontrol diyagramları α-kesim yaklaşımı kullanılarak geliştirilmiş ve bu suretle muayene sıklığı tanımlanmıştır. Veri ve kontrol limitlerinin temsili değerler ile klasik biçime (nümerik değerlere) dönüştürülmesi sonucu taşıdığı bilgiler yitirilmektedir. Bulanık kontrol diyagramlarının oluşturulmasında, bulanık verilerin taşıdığı bilgilerin kaybolmasını önlemek amacıyla “Direkt Bulanık Yaklaşım” geliştirilmiştir. Bu yaklaşımda veriler bulanık sayılarla ifade edilmiş ve temsili değerler kullanılmadan kontrol limitleri de bulanık sayılar olarak hesaplanmıştır. Kontrol altında, kontrol dışında kararlarına ek olarak kısmen kontrol altında, kısmen kontrol dışında gibi ara kararlar geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Bulanık proses kontrol diyagramları, bulanık kümeler, dilsel veriler, normal olmayan davranış analizi, belirsizlik.