Bilgisayarlı Çeviri (BÇ) yapay zeka çalışmalarının bir alt dalı olan Doğal Dil İşlemenin (DDİ) alt konusudur. Diller arası çeviride bilgisayarların kullanılması fikri 1950’lerin ilk yıllarında ortaya çıkmıştır. O tarihten günümüze kadar pek çok dil üzerinde çalışılmış ve çeşitli yöntemler geliştirilmiştir. Ancak teknolojideki ve yöntemlerdeki gelişmelere karşın, genel amaçlı, yüksek başarıma sahip çeviri sistemleri henüz geliştirilememiştir. Bunun temel nedeni, diller arasındaki büyük yapısal ve anlatım farklılıklarıdır. Yapısal yönden benzer olan diller arasına bilgisayarlı çevirinin daha kolay olduğu bilinmektedir. Son yıllarda Çekçe-Slovakça, Çekçe-Lehçe, İspanyolca-Katalanca, Türkmence-Türkçe gibi yakın diller arasında yüksek başarımlı çeviri yapabilen sistemler geliştirilmiştir. Akraba veya yakın diler arasında çeviri amaçlı geliştirilen sistemler, farklılıkların büyük olduğu, Türkçe-İngilizce gibi diller arasında bilgisayarlı çeviri için gerek duyulan karmaşık yöntemlere göre, daha basit ve kolay gerçeklenebilir yöntemler kullanmaktadırlar. Bu çalışma kapsamında, aynı dil ailesi içinde sınıflandırılan ve birçok yönden benzerlikler gösteren Uygurcadan Türkçeye bilgisayarlı çeviri sistemi geliştirilmiştir. Aslında bu diller ne kadar benzer özellikler gösterse de, çözülmesi gereken farklılıklar azımsanmayacak kadar çoktur. Genel olarak Uygur Türkçesi ile Türkiye Türkçesinin söz dizimi aynıdır. Bundan dolayı çeviri sistemi geliştirirken, sözcüklerin dizilimi değişmemektedir. Ancak sözcüklere eklenen ekler çok farklılaşabilmektedir. Uygurca ve Türkçe bitişken diller olduğundan, ekler çok önemlidir. Ekler sözcüklerin hatta tümcenin anlamını değiştirmektedir. Bu çalışmada, akraba ve bitişen diller arasında bilgisayarlı çeviri için geliştirilen karma model üzerine, belirsizlik giderme yönteminin eklenmesi ile Uygurcadan Türkçeye bilgisayarlı çeviri sistemi geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Bilgisayarlı çeviri, Türk Dilleri, Uygurca, Türkçe.