Otomotiv endüstrisinde iç ve dış panellerin üretiminde kullanılan, çok az miktarlarda karbon ve azot içermeleri nedeniyle pres altında şekillendirmeye uygun çeliklerdir. Arayer atomsuz çeliklerde, şekillendirilebilme özelliğini olumsuz yönde etkileyen arayer atomlarının (C ve N), çelik üretim prosesi esnasında bileşimden kontrollü bir biçimde uzaklaştırılması Titanyum (Ti) ve/veya Niobyum (Nb) atomlarının C ve N atomları ile reaksiyona girerek çökelti fazları oluşturması ile olmaktadır. Sıcak haddeleme prosesinde slab fırınında belli sıcaklığa kadar ısıtılarak çökeltilerin çözeltiye alınması sağlanır. Bu işlem nihai sıcak band dokusunu ve tane büyüklüğünü belirleyici ilk prosestir. İkmal ve sarılma sıcaklıkları da arayer atomsuz çelik üretiminde önemli olan proses parametrelerdir. Her iki proses parametresi de çökelti ve tane büyüklüğünü önemli ölçüde etkileyerek çeliğin nihai mekanik özellikleri üzerinde büyük oranda etkili olmaktadır. Şekillendirilebilme özelliğinin önemli bir göstergesi olan r değerinin arttırılmasında en önemli parametre soğuk ezme oranıdır. Artan tavlama sıcaklığı tane büyüklüğünün artmasında etkili olmaktadır. Çelikhane prosesinden itibaren sıcak haddeleme ve soğuk haddeleme prosesleri arayer atomsuz çeliğin mekanik özellikleri üzerinde etkili olmaktadır. Endüstriyel ölçekte gerçekleştirilen bu çalışmada, çelik kimyasal bileşiminde bulunan Ti ve Nb elementleri ile soğuk haddeleme ve sürekli tavlama parametrelerinin optimizasyonu sonucunda mekanik özelliklerde oluşan değişimler irdelenmiştir. Yapılan çalışmaların sonucunda Ti+Nb elementleri içeren kompozisyonlarda, yüksek ezme oranları (%80) ve tavlama sıcaklıklarında (870°C) yüksek r değerleri elde edilmiştir. Otomotiv sektörünün önemli oranda kullandığı arayer atomsuz çeliklerin mekanik özelliklerinde iyileştirmeler sağlanarak endüstrinin kullanımına sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: IF Çelikleri, soğuk haddeleme parametreleri, r değeri, mekanik özellikler.