Mikro-sulama sisteminin temel unsuru olan lateral borular, sistemin tamamında öngörülen üniformluk seviyesi, basınç yükü değişimi ve toplam sürtünme kaybı kriterlerine bağlı olarak tasarlanabilen hidrolik yapılardır. Hidrolik bakımdan lateraldeki akım, mansap yönünde damlatıcı debisindeki azalmayla birlikte, yere bağlı değişken debi fonksiyonunun geçerli olduğu düzenli boru akımıdır. Mikro-sulama sistemi lateral borularının projelendirilmesinde genellikle takip edilen metot, öngörülen damlatıcı özelliği, lateral boru uzunluğu ve boru çapı için, damlatıcı debileri arasındaki değişimin belirli bir sınır değerini aşmamasını sağlamaktır. Bir başka anlatımla, damlatıcı debileri arasındaki değişimin kabul edilebilir bir üniformluk katsayısını sağlayacak biçimde düzenlenmesidir. Diğer taraftan, lateral boyunca menba ve mansap noktalarındaki başlangıç ve sınır şartları ile belirlenen bir projelendirme aralığı içerisinden, sistemde öngörülen toplam yük kaybı ve üniformluk seviyesi kriterlerini sağlayacak optimum giriş basınç yükü değerinin belirlenmesi lateral hidroliğinin temel problemidir. Zira lateral boyunca enerji çizgisinin değişimi ve çıkış akımı dağılımı, lateral girişindeki basınç yükü değerine bağlı olarak farklı profillerde oluşmaktadır. Çalışmanın ilk kısmında, üniform eğimli ve sabit çaplı bir lateral boru için lateral hidroliğinin temel prensipleri sunulmaktadır. Çalışmanın ikinci kısmında, sabit veya yere bağlı değişken debi yaklaşımlarından hareketle ortaya konan 7 adet hidrolik hesap metodunda, tasarım parametreleri için elde edilen başlıca denklemlere yer verilerek, optimum giriş basınç yükünün belirlenmesinde, sağlanması gereken hidrolik kriterler değerlendirilmektedir. Söz konusu metotların karşılaştırmalı analizi için, farklı eğim koşulları ve damlatıcı karakteristikleri için örnek bir uygulama seçilerek, her bir metottan elde edilen sonuçlar, boyutsuz eğriler halinde karşılaştırılmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Sulama sistemleri, mikro-sulama, lateral hidroliği, pürüzsüz boru akımı, hidrolik tasarım, analiz.