İTÜDERGİSİ/d, Cilt 8, Sayı 3 (2009)

Yazı Büyüklüğü:  Küçük  Orta  Büyük

Blok rotasyonuna fluviyal tepkinin nicel analizi: Almacık Bloku örneği

Cengiz YILDIRIM, Okan TÜYSÜZ

Özet


Doğrultu-atımlı fay sistemlerinde diri faylarla sınırlandırılmış kabuksal bloklar düşey eksenli rotasyona maruz kalırlar. Bu çalışmada fluviyal sistemlerin düşey eksenli rotasyona olan tepkileri ve bu tepkileri kullanarak rotasyonun yönü ve miktarı tanımlanmaya çalışılmıştır. Araştırma Marmara Bölgesi doğusunda yer alan Almacık Bloku üzerinde yapılmıştır. Almacık Bloku Kuzey Anadolu Fay Sistemi içinde sistemin kuzey ve güney kolları arasında yer alan tamamen doğrultu-atımlı faylarla sınırlanmış mercek şekilli tektonik bir bloktur. Çalışmada ilk olarak Almacık Bloku’nu sınırlayan diri faylar haritalanmış, bunların kinematik özellikleri, segmentasyonları ile aktivite sınıflamaları yapılarak blokun neotektonik özellikleri ortaya konmuştur. Bunu takiben blok üzerinde yer alan akarsu şebekesi ve havzaları üzerinde sayısal yükseklik modelleri ve coğrafi bilgi sistemleri kullanılarak Asimetri Faktörü ve Vadi Yönelimi analizleri yapılmıştır. Ayrıca blokları sınırlayan fayların uzun dönem kayma miktarlarına bağlı olarak blokların rotasyon miktarının belirlenmesine yönelik yeni bir yaklaşım (tanjant yaklaşımı) geliştirilerek Almacık ve Armutlu Blokları üzerinde uygulanmıştır. Asimetri Faktörü analizleri akarsu havzalarının asimetrilerini nicel bir şekilde ifade etmeye imkan verir. Vadi Yönelimi analizi ise havzaların kaynak ve ağız kısımları arasındaki genel yönlenmeyi gösterir. Ana akış yönlerini karakterize eden vadi yönelim çizgileri Almacık Bloku üzerinde yer alan tüm havzalar için çizilmiş ve bunların gül diyagramları yapılarak yönlenme yoğunlukları gösterilmiştir. Yapılan Asimetri Faktörü analizleri sonucunda blokun saat yönündeki rotasyonuna akarsuların tepki gösterdikleri ve bunun akarsuların havzalarında sağ yönlü asimetriye neden olduğu görülmüştür. Vadi yönelimi analizleri ise akarsu havzalarının da blokla beraber saat yönünde rotasyona maruz kaldığını ve Almacık Bloku’nun Kuzey Anadolu Fayı’na bağlı olarak En Geç Pliyosen-Günümüz  zaman  aralığında 20°-25º saat yönünde döndüğünü göstermektedir.

 

Anahtar Kelimeler: Kuzey Anadolu Fayı, blok rotasyonu, fluviyal tepki.


Tam Metin: PDF