İTÜDERGİSİ/d, Cilt 10, Sayı 4 (2011)

Yazı Büyüklüğü:  Küçük  Orta  Büyük

Van Gölü havzasının temel yapısal unsurları, tektonik ve sedimanter evrimi, Doğu Türkiye

Mustafa TOKER, A.M. Celal ŞENGÖR

Özet


Sismik yansıma verilerinin yapısal analizi ve yorumlanması Van Gölü havzasının batıdaki sınır fayının bükümlenme gösterdiği gerilmeli kenarında geliştiğini göstermiştir. Batıdaki transtansiyonel faylanma, transtansiyonel ve doğrultu atımlı sedimentasyon gösteren merkezi Tatvan havzasının gelişiminde ana kontrol mekanizması olarak davranmıştır. Sınır fayının büküm aşağı transtansiyonel hareketi aşamalı olarak, batıdaki bükümden uzağa doğru olmak üzere yatay bir harekete dönüşmüştür. Bu yapısal oluşum, merkezi Tatvan havzasında gelişen karakteristik doğrultu atımlı dizilim sekanslarını oluşturmuştur. Böyle bir yapısallık sonucu oluşan mekansal ve yersel boşluklar, faylanmalar boyunca gelişen doğrultu atımlı harekete ek olarak, hem batı ve güney kenarlardaki lokalize olarak gelişen yatay gerilme ve incelmeyi ve hem de kuzey kenardaki kısalma ve kalınlaşmayı gerektirmiştir. Kuzey marjini boyunca gelişen dik faylanma her ne ölçüde dik olarak gelişebilmişse, fay bükümlenmesine bağlı olarak gelişen gerilmeyi karşılamak için gerekli çökme o derece hızlı gerçekleşmiştir. Fay büküm yapısının gölün yapısal gelişiminde oynadığı rol öyle belirgindir ki, düşünülmesi gereken, havza asimetrisinin tektonik yapısından çok çökel merkezinin yatay taşınımına ve doğrultu-atım sedimentasyonuna havza asimetrinin etkisidir. Asimetrik havza yapısı ve gölün tek yönlü yapısal gelişimi aynı zamanda, güney marjinindeki sağ yanal transtansiyonun, daha önce var olan Muş suturunu izlediğini ve var olan tektonik rejimin eski bindirme faylarını reaktive ederek yeniden harekete geçirdiğini göstermiştir. Bu bindirme fayları çökel merkezinin yatay migrasyonunu karşılayabilmek için oblik olarak, hem gerilmeli ve hem de sıkışmalı bileşenler olarak, atım yapmışlardır.

 

Anahtar Kelimeler: Genişlemeli mekanizma, Türkik tipi orojen, temel reaktivasyonu, Paleotektonik dönem.


Tam Metin: PDF