İTÜDERGİSİ/d, Cilt 9, Sayı 3 (2010)

Yazı Büyüklüğü:  Küçük  Orta  Büyük

İstanbul kuzeyi volkanitlerinin jeolojik, petrografik ve mineralojik özellikleri

Orhan YAVUZ, Yücel YILMAZ

Özet


İnceleme alanı bölgesel tektonik birliklerden Pontidler’in batı bölümünde (Batı Pontidler) içinde yeralır İstanbul’un kuzeyinde boğazın her iki yakasında, doğu-batı uzanımlı olan inceleme alanında stratigrafik olarak tabanda Paleozoyik ve Triyas yaşlı sedimanter kökenli temel kayaları (alt çökel istif) bulunur. İnceleme konusu olan Üst Kretase yaşlı volkanik topluluk temel kayalarıyla tektonik dokanaklı olup, batıda Kısırkaya (Sarıyer)’den doğuda Şile’ye kadar olan alanda ve genellikle Karadeniz’e kıyı alanlarda yüzlekler verir. Temel kayaları ve volkanitler üzerinde diskordan olarak bulunan Tersiyer yaşlı kayalar ise bölgedeki üst çökel istifi oluşturur. Volkanitler İntra Pontid zonu veya muhtemelen İzmir-Ankara zonu boyunca gelişmiş olan okyanusal litosferin Üst Kretase’de kuzeye doğru İstanbul zonu altına dalmasıyla oluşan Pontid magmatik yayı olarak gelişmiştir. Volkanitler alttan üste Bozhane, Sarıyer, Garipçe ve Kısırkaya formasyonlarından oluşur. Volkanitler; bazalt, bazaltik andezit, andezit, dasit ve riyodasit bileşiminde volkanoklastikler, lavlar, epiklastik çökeller ve bu birimleri değişik açılarda kesen aynı bileşimli dayklardan oluşur. Garipçe formasyonu içinde yaygın bulunan blok-kül akıntıları, matriks destekli veya tane destekli, kütle akıntıları şeklinde izlenir. Bu özellikleriyle volkanik ürünlerin tek bir volkanik bacadan değil de çoklu bacalardan ve dayk/dom sistemlerinden türedikleri söylenebilir. Volkanitlerde kuzeye, istifin üstüne doğru gittikçe bazik karakter artar. Volkanitlerde genellikle hyaloplitik, hyaloporfirik ve mikrolitik porfirik dokular izlenir. Volkanitlerin baskın mineralleri plajioklas ve piroksen (ortopiroksen+klinopiroksen)’dir. Bunların yanında bazı kaya örneklerinde, biyotit, amfibol, olivin, birincil kuvars ve opak (manyetit+ilmenit) minerallerine de rastlanır. İkincil mineral olarak kalsit, epidot, klorit, kuvars, kil mineralleri ve hematit gelişmiştir.

 

Anahtar Kelimeler: Volkanoklastik, üst kretase, Garipçe, Şile.


Tam Metin: PDF