İTÜDERGİSİ/d, Cilt 9, Sayı 3 (2010)

Yazı Büyüklüğü:  Küçük  Orta  Büyük

Eskişehir-Sivrihisar-Günyüzü havzasının hidrojeokimyası

Muhterem DEMİROĞLU, Yüksel ÖRGÜN

Özet


Yeraltısuları Türkiyenin yarı kurak bölgelerinde çoğu zaman tek su kaynağıdır. Yarı kurak iklim özelliğindeki Günyüzü Havzası, Eskişehir-Sivrihisar ilçesi güneydoğusunda, Sakarya nehri ana drenaj alanı içerisinde yer almaktadır. Havzada, geçirimsiz ortam olarak sınıflandırılan metamorfik şistler, granitik kayaçlar ve diyabaz dayklarıyla sınırlanan Paleozoyik yaşlı mermerler, sıcak ve soğuk sular için ana rezervuar kayaç niteliğindedir. Aynı zamanda havza içindeki Neojen yaşlı kireçtaşları, konglomeralar ve Kuvaterner yaşlı alüvyonlar da diğer önemli akiferlerdir. Çalışma kapsamında 9 su noktasından kurak (Temmuz-Eylül 2005) ve yağışlı (Mart-Mayıs 2006)  dönemlerde sistematik örnekler alınmıştır. Örneklerin analizleri kurak ve yağışlı dönemde suların Ca++>Mg++>Na+>K+ ve HCO3->SO4= >Cl-  şeklinde bir iyon dizilimine sahip olduğunu göstermiştir. İncelenen sular içinde ortalama 35oC sıcaklık değeri ile termal su niteliğinde olan Çardak Hamamı kaynağı (K7) ise Ca++> Na+> Mg++>K+ ve HCO3->Cl->SO4=  şeklinde bir dizilim sergilemiştir. Elde edilen tüm bu iyon dağılımı, bölgedeki karbonatlı kayaçların, suların ana bileşenlerinin oluşumunda belirleyici olduğu ve suların nispeten yüksek magnezyum içeriğinden dolayı da akifer kayaçların dolomitik bileşen içerdiğini işaret etmiştir. Sularda ölçülen δ18O (%o –11.2  -  %o-8.9) ve δ2H (%o -79 - %o -60) izotop değerleri, suların atmosferik kökenli olduğunu, 3H (0 – 8 TU) değerleri ise suların sığ, (Musluk çeşmesi kaynağı (K2), Çukurçeşme kaynağı (K3), Atlas kaynağı (K6), Nasrettin Hoca kaynağı (K8), Babadat kaynağı (K9)) ve derin (Yeniçıkrı kaynağı (K1), Subaşı kaynağı (K5), 55886/A (K4), Çardak Hamamı kaynağı (K7)) dolaşımlı olduğunu ortaya koymuştur.

 

Anahtar Kelimeler: Günyüzü havzası, hidrojeokimya, akifer, izotop.


Tam Metin: PDF