Osmanlı İmparatorluğu’na bağlı gayrimüslimler için 19. yüzyıl, önemli değişimlerin yaşandığı bir dönemdir. Batılılaşma hareketleri ve diğer gelişmelerin devamında yayınlanan Tanzimat Fermanı ile tanınan haklar, bu yüzyılda ticari etkinliklerini artırarak ekonomik düzeylerini yükselten gayrimüslimlere çok sayıda yeni kilise yapabilecekleri bir ortam hazırlamıştır. Önemli oranda Ermeni ve Rum nüfusu barındıran Kayseri de bu gelişmelerden etkilenmiştir. Yapı ustaları ve mimarları ile tanınan kent bu dönemde, ayrıntılarda Batı etkilerinin izlenebildiği kiliselerle donatılmıştır. Mübadele ve tehcirle terk edilen, vandalizm, kötü kullanım ya da bakımsızlık gibi nedenlerle hasar gören bu kiliseler, dönemlerinin sosyal ve mimari yapısını yansıtan birer belgedir. Kent dokusuna yaptıkları estetik katkı ise korunmalarını gerekli kılan bir diğer nedendir. Çalışmanın, bu etkenlerle yönlenen amacı; daha önce envanteri yapılmamış söz konusu kiliselerin tespiti, fotoğraf ve rölövelerle belgelenmesi, bugünkü durum ve korunma problemlerinin belirlenmesi ve koruma önerileri geliştirilmesidir. Kiliseleri, bulundukları yerleşimlerle birlikte değerlendirmeyi amaçlayan öneriler; yasal ve örgütsel boyutları, kaynak sağlanması, girişimcilerin birikim ve deneyimleri vb. açılardan da ele alınmış, onarım ve yeniden işlevlendirme önerileri geliştirilirken ise yapıların özgün mimari karakterlerinin bozulmamasına özen gösterilmiştir. Yerleşimlerin birbirleri ve kent merkezi ile ilişkileri, mimari ve doğal dokularının sürekliliği göz önüne alınarak, kentin tanıtımı ve sosyal-kültürel hayatının canlandırılmasını hedefleyen rotalar belirlenmiştir. Bu rotalarda yer alan kiliselerin kültür, eğitim, toplantı vb. işlevlerle kullanılmaları önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler: 19.yüzyıl, kilise, Kayseri, koruma, yeni işlev, Tanzimat Fermanı.