Özet

Bu çalışmada yapılı çevre üzerinden mimarlık bilgisinin, nasıl üretildiği sorun alanı olarak belir-lenmiştir.  ‘Nasıl’ üzerinden nedenlerin sorgulanması ve özne dolayımını temel alan kavramsal bir bakış açısı geliştirebilmek ve özgül yapılı çevrenin okunmasında, anlamak için anlamlandırmanın olanaklarını tartışmak amaçlanmaktadır. Bilgi üretiminde özerklikten bahsedebilmek için yöntem kavramı araçtan ve amaçtan boşalarak sorunsallaştırılmalıdır.  Aynı görüngüye ilişkin bilginin, farklı düşünce gelenekleri ve farklı duruşlar içinden üretilmesiyle görüngü farklı anlamlar kazanır. Bilgi üretimi de bir çeşit temsil etme ve bununla bağlantılı olarak anlamlandırma edimidir ve özne dolayımı, dil, hakikat ve meşruluk sorgusu bilgi üretiminin vazgeçilmez duraklarıdır.  Bu sorgula-mada dilin 20. yüzyıldaki ayrıcalıklı konumu özellikle dikkat çekicidir. Bilgi üretiminde, genelde konvansiyonel yaklaşımların zemin belirlemek için kullandıkları köken, arketip, kalıp ve tip kavram-larının, eleştirel bir bakışla anlamsal çerçeveleri genişletildiğinde bilgi üretiminde farklı açılımlar sağlanabilecektir. Özellikle pozitivizmin çizdiği çerçevenin dışına çıkıldığında bu açılımlar daha iyi gözlemlenebilmektedir. Bilgi üretiminde aksiyomatik, model kurucu yaklaşımlar ve çevre-davranış çalışmaları; fenomenoloji, hermeneutik ve post-yapısalcılık ile temellenen alternatif okuma ve yo-rumlama biçimleri ile karşılaştırmalı olarak ele alındığında zaaflarını ele vermektedir. Bu bağlamda özgül bir yapılı çevreye ilişkin bilgi, yorum temelli bir yaklaşımla da üretilebilmektedir. Sonuç itibariyle yapılı çevrenin anlamlandırılmasında özne dolayımıyla,  görüngünün pozitivist sterotiplerin dışına çıkılarak kendini açmasının olanaklarını araştırmak;  eleştirel, özgül olana odaklı, alternatif bakış açılarını gerektirmektedir.   

Anahtar Kelimeler: Yapılı çevre, mimarlık bilgisi, dil, yorum.