Türklerin; göçebe ve yerleşik yaşama dair tüm kültürleri ile birlikte; IX. yüzyılda başlayan ve yaklaşık 200 yıl süren Orta Asya’dan Anadolu’ya göç hareketi sürecinin Anadolu coğrafyası üzerindeki siyasal ürünü Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurulması biçiminde olmuştur. Bu süreçte, gerek Bizans egemenliğinden devralınan ya da yeniden kurulan Anadolu kentlerinin gerekse kentler dizgesinin oluşturduğu yerleşme sisteminin mekânsal ve işlevsel açıdan yeniden örgütlendiği söylenebilir. Bu araştırmanın amacı; Türklerin Selçuklu Devleti’nin kurulması ile Anadolu yerleşim zincirine eklemlendiği XI.–XIII. yüzyıllarda, Orta Asya ve İran coğrafyasından taşıdıkları ya da aktardıkları yerleşim geleneklerinin, Anadolu’da devraldıkları Bizans yerleşim kültürü altyapısı üzerindeki kültürel birlikteliğinin mekânsal ürünlerini irdelemektir. Burada “mekânsal ürünler” kavramı ile anlatılmak istenen, Anadolu’da Selçuklu döneminde örgütlenen savunma sistemi, üretim–dağıtım organizasyonları, sosyal–kültürel yapılanmalar ve toprak kullanım politikalarının, yerleşme sistemi ve kentsel mekân organizasyonları ya da kent modelleri üzerindeki yansımalarıdır. Selçuklu dönemi Anadolu yerleşim kültürünün ortaya konabilmesi için, araştırmanın kaynak ve yöntemine ilişkin olarak, özgün yazılı kaynakların arkeolojik ve mimari kalıtlar eşliğinde irdelenmesi ve elde edilen bulguların harita ve planlar üzerine aktarılmasına dayanan bir izlence benimsenmiştir. Bu izlence kapsamında, Selçuklu dönemi yerleşme sisteminin ve mekân yansımaları olarak kent modellerinin tanımlanabileceği düşünülmektedir. Araştırmanın zaman  dizgisi; Selçuklu dönemi yerleşme sisteminin arka plânını oluşturan Anadolu Selçuklu Devleti siyasal–yönetsel egemenlik düzeninin Anadolu yerleşme sistemini biçimlendirmeye başladığı XI. yüzyıl sonu ile Selçuklu egemenlik düzeninin sona erdiği ve çok parçalı siyasal  yapılanmalar dönemi olarak tanımlanan Türk Beyliklerinin oluşmaya başladığı XIII. yüzyıl sonu arasındaki dönem olarak tanımlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Anadolu, Selçuklu, yerleşme sistemi, kent modelleri.