19. yüzyıl, Osmanlı Devleti’nde yönetim sisteminin değişerek 17. yüzyılda başlayan Batılılaşma etkilerinin, İstanbul ve taşrada yeni yapı tipleri ile birlikte uygulanmaya başlandığı bir dönemdir. Kastamonu Eyaleti, 1844 yılında idari sistem değişikliği sonucunda Anadolu Eyaleti’nden ayrılarak, yeni bir yönetim alanı olmuştur. Kastamonu Eyaleti, Kastamonu, Bolu, Sinop, Kengırı (Çankırı) sancaklarından oluşmaktadır. Bu çalışmada amaç, Osmanlı Devleti’nin son dönem modernleşme çabalarının mimarideki yansımaları olan ve devletin yeniden yapılanmasının fiziksel ögeleri olan bu yapıların mimari özelliklerinin araştırılması ve günümüzdeki durumlarının tespitidir. Yeni bir yönetim sisteminin uygulanacağı kamusal mekânlar olarak ortaya çıkan bu yapılarda, geleneksel Osmanlı mimarisinden farklı plan ve cephe düzenleri uygulanmıştır. 19. yüzyılda Kastamonu Eyaleti sınırları dahilindeki sancak ve kaza merkezlerinde inşa edilen hükümet dairelerinden günümüze kalanlar bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Araştırma literatür taraması ve alan çalışması olarak iki temel süreç biçiminde tasarlanmış olup, bu yöntem doğrultusunda, yerleşim merkezlerine ait her türlü yazılı dökümana başvurulmuş, Kastamonu Vilayet Salnameleri taranmış ve arşiv çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Yayın incelemelerinin ardından bu araştırmalarda elde edilen sonuçlara dayanarak, alan çalışması gerçekleştirilmiş, yapılar yerlerinde tespit edilmiştir. Alan sınırları dahilinde günümüzde 11 hükümet dairesi tespit edilmiştir. Bunlardan dördü, sancak merkezlerinde, diğerleri ise kaza merkezlerinde inşa edilmişlerdir. Bu araştırmayla, 19. yüzyılda inşa edilen hükümet dairelerinin günümüze ulaşan örneklerinin, gelecek kuşaklara aktarılması gereken tarihi öneme sahip olduklarını ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler: Hükümet dairesi, 19.yüzyıl, Kastamonu Eyaleti.