İTÜDERGİSİ/a, Cilt 9, Sayı 2 (2010)

Yazı Büyüklüğü:  Küçük  Orta  Büyük

İstanbul'da Tanzimat sonrası Galata-Şişli hattında Rum cemaati ve eğitim yapılarının arka planı

Pınar ERKAN, Ayla ÖDEKAN

Özet


Tanzimat temelinde çok çeşitli sivil hak ve özgürlüklere kavuşan gayrimüslimler içinde Rumlar, Batılı ülkelerle geçmiş yüzyıllara uzanan bağlarını güçlendirmiş, imparatorluk içinde ağırlıklı oranda ticaret ve parayla uğraşan kesim olarak mesleki avantajlarının ve konjonktürün getirdiği fırsatları değerlendirerek ekonomik ve toplumsal alanda parlak bir yükselme elde etmişlerdir. Ticari ilişkilerinin bir yan getirisi olarak Rönesans ve Fransız devriminin yarattığı Batılı yeni dünya anlayışı ve endüstriyel gelişme ile imparatorluk içinde herkesten önce tanışmışlardır. Yeni dünya sistemi içinde kurdukları ilişkilerle Rumlar imparatorluğun başşehrinde önce ekonomik güç elde etmiş, arkasından kendilerine sunulan tarihsel geçmişle geleceği Aydınlanma fikirleri rehberliğinde yorumlayan entelektüel sınıflarını yaratmışlardır. Zenginleşme ve zenginliğin sağladığı olanaklarla ortaya çıkan gayrimüslim burjuvazi, Batıda gördüğü yaşam biçimini yüzyıllardır yaşadığı imparatorluk sınırları içinde, İstanbul’da yaratabilmek için en başta eğitime ağırlık vermiştir. Çağdaş kitlesel eğitimle biçimlendirilecek olan Rum milleti, modern yaşam biçimlerini şehirde yeniden üretecektir. Kentsel bağlamdaki yansımaları ise, Galata-Şişli hattında modern yapı biçimlerinin örneklendiği ilk kentsel prototipin oluşmasına katkılarıdır. Yer aldıkları kentsel doku içerisinde benimsedikleri yeni dünya görüşünü etkili biçimde yansıtmışlar, Avrupai yaşam şeklini mekansal bağlamda ifade ederken devrin batılı fikirlerinden etkilenen yeni dünya ideallerini kendi bakış açıları doğrultusunda mimarlık alanında da yansıtmışlardır. Bu bağlamda işlevine yönelik tasarlanıp inşa edilen eğitim yapıları, mimari dil bağlamında dönemin sözcülüğünü yapan anıtsal binalardandır. Şehrin modernleşmesi ve yeni oluşan kentsel yapılanma içinde dönemin referanslarına temel katkıda bulunan önemli yenilikçi binalar olarak yerlerini almışlardır.

 

Anahtar Kelimeler: Azınlıklar, Osmanlı Rumları, gayrimüslim cemaat okulları.


Tam Metin: PDF