Türkiye’nin merkezî yerler sistemi ve bu sistemi oluşturan çeşitli kademelerdeki merkezî yerleşimler DPT tarafından 1974’te yapılan ampirik bir araştırma ile 1970 yılındaki idarî bölünüşe göre belirlenmiş idi. Bu çalışma kapsamında ise Türkiye’nin bütün merkezî yerleri 2000 yılı idarî bölünüşüne kadar izlenmiş ve bu yerleşimlerin 2000, 1985, 1970 ve 1955 nüfusları, bugünkü idarî sınırlara göre tespit edilmiştir. Aynı zamanda 50000 ve üzeri nüfuslu bütün yerleşim birimlerinin metropoliten alanları Berkeley Uluslararası Kentsel Araştırma Enstitüsü ilkelerine ve 2000 Nüfus Sayımından elde edilen istihdam verilerine göre elektronik ortamda harita üzerinde belirlenmiş ve bu kentlerin metropoliten nüfusları tespit edilmiştir. Her bir kademedeki yerleşimlerin toplam nüfusları incelendiğinde genellikle ilçe merkezlerinden oluşan 3.kademenin en kalabalık kentsel kademe olduğu ve bu özelliğini –İstanbul’dan oluşan 7.kademe oransal olarak daha hızlı artmasına rağmen– 1955-2000 dönemi boyunca koruduğu görülmektedir. Bölgesel merkez düzeyindeki 5.kademe en zayıf kentsel kademe olarak göze çarparken, 1985 öncesi dönemde başkentin de içinde bulunduğu 6.kademe, 1985’ten sonra ise sadece İstanbul’dan oluşan 7.kademe toplam kentsel nüfus içindeki payını en çok arttıran kademelerdir. Farklı kademelerdeki yerleşimlerin ortalama nüfusları ise incelenen dönem boyunca değişen oranlarda artmakta ancak 1.kademe yerleşimlerde (köylerde) 1985-2000 döneminde ikili bir gelişme yaşanmaktadır. Köylerin büyük çoğunluğu nüfusça küçülürken, bazı köyler nüfuslarını artırmakta, bu arada ortalama köy nüfusu azalırken toplam kır nüfusu sabit kalmaktadır. Önümüzdeki yıllarda ülkemizde bulunan 80000’e yakın kırsal yerleşimin bir bölümünün varlığını sona erdireceği, belirli köylerin ise etki alanlarını yok olan yerleşimlerin arazilerine doğru genişleteceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Merkezî yerler kuramı, log-normal dağılım, yerleşim birimi, metropoliten alan, kırsal nüfus.