Ftalik asit esterleri (ftalatlar) kağıt, karton, kozmetik, deterjan, şampuan, sabun, tıbbi malzeme, plastik kap ve boya üretiminde hammadde veya yardımcı kimyasal madde olarak kullanılmaktadır. Endüstrilerde, malzemelerin esneklik özelliğini arttırmak için kullanılan ftalatlar, toksik özellik gösteren, kanserojen, endokrin bozucu ve birikme potansiyeline sahip maddelerdir. Ftalatların arıtımında konvansiyonel arıtma prosesleri ile yüksek giderme verimleri elde edilememekte ve bu nedenle arıtımlarında adsorpsiyon ve ileri oksidasyon proseslerinden yararlanılmaktadır. Bu çalışma kapsamında endokrin bozucu ve toksik etkileri nedeniyle kullanımlarında yasal düzenlemeler yapılmış ftalatlara örnek teşkil etmek üzere seçilen dimetil ftalat (DMF) model kirleticisinin sulu çözeltisinin fotokimyasal ileri oksidasyon proseslerinden olan peroksimonosülfat (PMS-okson)/UV-C ile arıtımı incelenmiştir. Giriş PMS konsantrasyonunun ve başlanıç pH değerinin proses giderim verimi üzerine etkisi araştırılmış ve prosesin arıtma performansı DMF ve TOK ölçümleri yapılarak değerlendirilmiştir. Gerçekleştirilen deneysel çalışmalarda PMS/UV-C prosesi ile DMF’nin gideriminin birinci dereceden hız kinetiğine uyum sağladığı belirlenmiştir. Belirli bir değere kadar (50mM) artan PMS konsantrasyonu ile DMF giderimi için birinci dereceden hız sabitinin arttığı tespit edilmiştir. En yüksek hız sabiti k_40mM= 0.276 L/dk olarak bulunmuştur ve PMS konsantrasyonu 50 mM’a arttırıldığında hız sabiti k_50mM= 0.246 L/dk değerine düşmüştür. TOK giderimi incelendiğinde ise artan PMS konsantrasyonu ile tam mineralizasyonun sağlandığı arıtma süreleri azalmaktadır. Optimum PMS konsantrasyonunda (40mM) 40. dakikanın sonunda tam mineralizas-yon sağlanmıştır. Elde edilen sonuçlar ışığında DMF gideriminde PMS/UV-C prosesinin uygulanabilir etkin bir arıtma prosesi olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Dimetil ftalat; elektrik enerjisi tüketimi; endokrin bozucu maddeler; fotokimyasal arıtma; kimyasal oksidasyon; peroksimonosülfat (okson).