Etnomüzikolojide, kimlik ve cinsiyet üzerine yapılan çalışmalar, 1970’lerden sonra feminist hareket ve antropolojideki gelişmelerden dolayı sağlanan etkiyle, toplumdaki kimlik ve cinsiyet ayrımının kültürel olarak yapılanmış düşüncelerine ve bunun müzikal davranış ile arasındaki bağlantıların araştırılmasına daha çok dikkat çekmiştir. Dünya müziklerinin kültürel ve disiplinlerarası bir anlayışla değerlendirilmesi, “Etnomüzikoloji”nin yaygınlaşmaya başlaması ile birlikte gelişerek müziğin farklı alanlarını ilgilendiren çalışmaların ilgi görmesi ile de dünya müzik kültürleri içinde yeni başlıklar olarak “müzik ve kimlik”, "müzik ve toplumsal cinsiyet"  özellikle de "müzik ve kadın" konularını popüler bir hale getirmiştir. Osmanlı dönemi ve Cumhuriyet’in ilk dönemlerinde musiki hayatı içinde kadının rolünü belirleyen çalışmalar da bu çerçevede, yeni bir araştırma alanı olarak önem kazanmaya başlamıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nda müzik, özellikle destek olan padişahlar zamanında canlılık göstermiş, bazı padişahlar müzikten hoşlanmadıkları için saray içindeki toplantılarda fasıllara rağbet edilmemiş ve müzik hareketlerinde duraksamalar olmuştur. Osmanlı kültür hayatında müzik faaliyetleri sarayın dışında hiç bir zaman duraksama göstermeden devam etmiştir. Özellikle sultan efendilerin, paşaların, vezirlerin ve devlet ileri gelenlerinin saray, konak ve yalılarından müzik hiç eksik olmamıştır. Elimizdeki yazılı kaynaklar açısından Osmanlı’da harem ve hanım müzisyenlerle ilgili detaylı bilgilerin olmaması, özellikle o dönemdeki icracı ve bestekârların isimlerini tespitte bize büyük bir güçlük yaratmaktadır. Bu kaynakların hemen hemen tamamının bir erkek bakışı ile erkek egemen bir toplum içinde yazıldığını düşünürsek; bu noktada Fatmagül Berktay’ın belirttiği “Kadın Tarihi” bakışının konu ile nasıl örtüşmesi gerektiği ve “Hangi İnsan?” sorusuna çok net cevaplar bulunması gerekliliği ortaya çıkmaktadır. “Feminist tarihçilik” anlayışı içinde konuya bakmak, bu konunun değerlendirilmesinde ve detaylı olarak incelenmesinde önemli bir yaklaşım olarak karşımızda durmaktadır.

 

Anahtar Kelimeler: Etnomüzikoloji, toplumsal cinsiyet, müzik ve kadın, İstanbul, Osmanlı’da kadın müzisyen kimliği.