İTÜDERGİSİ/b, Cilt 6, Sayı 2 (2009)

Yazı Büyüklüğü:  Küçük  Orta  Büyük

Yeni-primitivizmden Süprematizme Maleviç'in sanatında tersten perspektif dördüncü boyut ilişkisi

Evren YILMAZ, Ayla ÖDEKAN

Özet


Üstün, yüce anlamına gelen Latince supreme sözcüğünden türetilmiş bir kavram ve soyut geometrik bir resim üslubu olan Süprematizmin yaratıcısı Rus ressam Kazimir Maleviç (1878-1935) süprematizmin keşfi öncesi 1910-1912 yıllarında, Rus kültürünün özüne dönme gayreti ile Rus ikona sanatından ödünç aldığı derinliğin azalması, zemin figür birleşmesine eğilim ve tek kaçış noktasının bulunmayışı gibi özellikleri Rus köylü sanatının figürde stilizasyon, aşırı iri beden ve uzuv betimlemesi gibi özellikleriyle, Cézanne’a benzerı bir düzlem anlayışı ve fovist bir renk seçimi ile harmanlayarak. Yeni-primitivist bir resim üslubu oluşturmuştur. Süprematizm kuramsal olarak temelin, üç boyutluluk temeline oturan Eukleides geometrisine karşıt olarak geliştirilmiş bir modern geometrik disiplin olan projektif geometriden türetilen, Hinton’ın dördüncü boyut ve metageometri kavramında bulmaktadır. Süprematizm üç boyutlu dünyayı dört boyutlu olanın bir kesiti olarak gören ve evrenin eğriliğinden yola çıkan metageometrinin ilkelerini ve maddenin saf enerji olduğu, bu nedenle hareketin maddenin en içkin özelliği olduğu düşüncesini, uzaysal gerçekliğin anahtarı olarak ele aldığı ve onun göstergesi olan hareket unsurunu, geometrik Süprematist motiflerin uzayı simgeleyen beyaz zemin üzerinde yaptıkları süzülme etkisi ile ifade etmektedir. Süprematizm Maleviç’in çağdaşı olan Florenski’nin tersten perspektif kuramı, doğrusal perspektifin ancak Eukleides uzayı ile bağlantılı bir uzam anlayışında mümkün olacağı görüşünü ortaya koymaktadır. Florenski’ye göre doğrusal perspektif doğanın-evrenin gerçekliği ile bağlantısı olmayan, resim sanatının ifade etme ihtiyacında olduğu hakikatle bir ilişkisi bulunmayan bir biçim unsurudur. Florenski’nin bu yaklaşımı Maleviç’iYeni-primitivist eserlerinden, Cézanne’nın figür ile yüzeyi birleştirmesine, Süprematizm öncesi denemelerine giriştiği Kübo-fütürist zamansallığa ve çok parçalılığa ve oradan da Süprematizme taşıyan köprü olarak görülebilir.

 

Anahtar Kelimeler: Yeni-primitivizm, tersten perspektif, dördüncü boyut, Süprematizm, metageometri.


Tam Metin: PDF