Özellikle karmaşık dolaşım sistemleri olan binalarda algılama ve güvenlik problemleri mimari tasarım kavramını etkiler. Bu durumun oluşmasındaki ana nedenlerden biri, bu tür karmaşık binalarda birçok işlevin, farklı davranış kalıplarıyla bir arada yer alıyor olmasıdır. İşlevsel karmaşıklığın yanı sıra, bu tür binaların tasarımında mekânlar da algısal olarak karışık görüntüler sergileyebilir. Karmaşık binalar, tasarım sürecinde, belirsiz dolaşım sistemleri ve zihinde yer etmeyen giriş çıkışları olan mekânsal kurgulara dönüşebilir. Karmaşık binalara örnek olarak, hastaneler de benzer dolaşım sistemi problemlerine sahiptirler. Hastaneler birçok işlevden oluşur ve kullanıcılarının değişken becerilerine bağlı olarak gelişir. Diğer yandan, hastane acil kaçış sistemleri, hastaların farklı özelliklerine bağlı olarak tasarım sürecine önemli sorunlar getirir. Bu tür karışık binaların tahliyesinde, binanın okunulabilirliği ve yön bulma becerisi önemli etkenlerdendir. Hastanelerin okunulabilirliğine etki eden değişkenler arasında koridorların geometrik şekli, kullanıcıların özellikleri ve mekânların ergonomisi bulunmaktadır. Bu araştırmada, acil durum güvenlik sistemleri içinde yer alan aktif önlem etkenleri göz ardı edilerek, hastanelerin tahliye sistemlerindeki pasif önlem etkenleri ele alınmıştır. Çalışmada yer alan bütünleşmiş acil çıkış modelinde, mekândaki kalabalıklık, kullanıcıların becerisi, mekânın ferahlık değeri, mekânın bütünleşiklik değeri, kullanıcıların görüş açısı, mekân ve çıkış noktası arasındaki uzaklık gibi altı değişken ortaya konmaktadır. Çalışma, İstanbul Üniversitesi, İstanbul TıpFakültesi, Genel Cerrahi Binasını araştıma konusu olarak ele almakta, hastaneler için örnek olabilecek bir acil kaçış sistemini incelemekte ve mekânsal, ergonomik ve algısal parametrelere dayanan bir modeli ortaya koymaktadır. Araştırmada önerilen model, insan faktörü, geometrik yapı ve mekânsal dizim girdilerinin, acil durumlardaki etkilenebilirliğin (vulnerability) değerlendirilmesinde özellikle etkili olduğunu vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler: Acil kaçış, kalabalık davranışı, mekansal dizim, görüş açısı, hastane tasarımı.