Su insan yaşamının önemli gereksinmelerinden biridir. Uzun ve kurak yazlar nedeniyle su sıkıntısı çeken bir ada olmasına karşın, Kıbrıs’ta su gücü 1200-1950 yılları arasında tahılların öğütülmesinde ana enerji kaynağı olarak kullanılmıştır. Kıbrıs’ta su ile ilgili sistemlerin ilk olarak Roma döneminde kurulduğu bilinmektedir. Bizans ve Lüzinyan dönemlerinde bu sistemlerin sayısı artmış, ancak yeterli olmamıştır. Osmanlı döneminin daha ilk yıllarında vakıf kapsamında birçok su yolu, su kemeri ve değirmenleri yapılmıştır. Kırsal alanda yapılan incelemelerde endüstri arkeolojisi kapsamında incelenmesi gereken çok sayıda buğday öğüten su değirmeni tespit edilmiştir. Kıbrıs’ın tarihinin ve kırsal peyzajının bir parçası olan su değirmenlerinin gelecek kuşaklara aktarılabilmeleri, yapıları uygun bir işlevle kırsal yaşama kazandırmanın yanı sıra, özgün kimliklerini de korumaya bağlıdır. Çoğu harap durumda günümüze ulaşan su değirmenleri, yörede son yıllarda suyun azalması ve gelişen endüstrileşmeyle yarışamayarak terkedilmişlerdir. Bu nedenle tespit edilen onsekiz su değirmeni ve yirmi kadar kalıntı mimari, tarihi ve teknolojik miras olarak koruma altına alınmayı beklemektedir. Ege ve Akdeniz çevresindeki ülkelerde su gücü ile çalışan değirmenler ayrıntılı olarak incelenmeye başladığı halde, Kuzey Kıbrıs’ta bu yönde bir çalışma bugüne dek yapılmamıştır. Bu çalışma, teknoloji tarihinin ve kırsal peyzajın önemli bir bileşeni olan su değirmenlerinin korunması için gerekli yasal temelin oluşturulmasını ve yeniden kullanım olasılıklarını irdelemeyi amaçlamaktadır. Kuzey Kıbrıs’taki değirmenlerin coğrafi dağılımı, özellikleri ve bugünkü durumları ve yeniden kullanımlarıyla ilgili öneriler tablolar halinde sunulmuştur.

Anahtar kelimeler: Su değirmeni, Kıbrıs, endüstri arkeolojisi, yerel mimari.