1970’lerden bu yana yaşanan haliyle ekonomik küreselleşme, dünya kentlerinin ekonomideki rolünü artırmış, küresel bir kentsel sistem ortaya çıkmıştır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde ekonomik gelişme dış ticarette avantajlı metropoliten alanlar ve çeperinde gerçekleşmekte, bölgelerarası farklılıklar sürmektedir. Neo-klasik bölgesel büyüme kuramına göre uzun vadede ülkeler veya bölgeler arası farklılıkların azalacağı öngörülmektedir. İçsel Büyüme Teorileri ise teknolojik gelişmeyi dışsal bir unsur olarak gören bu kurama karşı çıkarak, beşeri sermayeye bağlı olarak yerel bilgi birikimi ve yayılması süreçlerinin bölgesel üretkenlik farklılıkların sürmesine neden olabileceğini ileri sürmüşlerdir. Ampirik bulgular, mekansal yayılma etkileriyle bir bölgenin komşusu olan diğer bölgelerde de üretkenlik artışına etkisi olabileceğini göstermektedir. Türkiye’ye dair çalışmalar 1995 öncesi dönemde bölgesel üretkenlikte yakınsama olduğunu ve birinci derecede komşu illerin gelişmelerinin diğer iller üzerinde olumlu etkileri olduğunu göstermiştir. Ancak Doğu-Batı farklılıklarının sık sık dile getirildiği Türkiye’de mekansal taşma etkilerinin salt en yakın komşu illerle sınırlı olmadığı düşünülmelidir. Ayrıca beşeri sermayenin bölgesel üretkenlik artışları üzerinde etkisi olduğu da bilinmektedir. Bu etkenin 1990-2000 döneminde de bölgesel büyümeye etkili olduğu düşünülebilir. Bu varsayımları test etmek amacıyla 1990-2000 dönemi için bir koşullu beta yakınsaması modeli önerilmiş, beşeri sermayenin ve 500 km içindeki komşuların başlangıçtaki üretkenlik düzeylerinin illerin büyümesindeki rolü incelenmiştir. Sonuçta, başlangıçta kendisi düşük ancak komşuları yüksek üretkenliğe sahip illerin daha hızlı geliştikleri, ortalamanın üzerindeki beşeri sermaye birikiminin üretkenliğe olumlu etkisi olduğu anlaşılmıştır. Sonuçlar, yakınsamaya işaret etse de, bölgesel büyümenin gelişmiş merkezler çevresindeki az gelişmiş bölgelerde daha güçlü olduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler: Ekonomik küreselleşme, bölgesel dengesizlikler, yakınsama, üretkenlik, beşeri sermaye.