Osmanlı sebilleri, cami içlerine konan ve su küpleri ya da teknelerinden oluşan basit sebillerden; birkaç kapalı birimden oluşan büyük ve anıtsal sebillere kadar pek çok tipe sahiptir. III. Ahmet ile I. Mahmut’un saltanat dönemine denk gelen 18. yüzyılın ilk 50 yılı, Osmanlı mimarlığı için eşi az görülür bir “değişim” ve “yenilik” dönemidir. Bu dönem mimarisi, muhteşem bir klasik devir yaşamış olan anıtsal Osmanlı mimarisine, artık tekrarlarla kalıplaşma tehlikesi belirdiği bir zamanda, canlı ve yeni bir yaratma devrinin kapısını açmıştır. Daha önemlisi Osmanlı insanı, ilk olarak bu çağda “yeni” olma, “daha önce yapılmamış” olma niteliklerini bir değer kalemi olarak kendi zihniyet yapısının içine katmış gözükmektedir. Bu devir sebilleri de, Osmanlı toplumsal yapısındaki değişimle paralel olarak mimarideki değişimin en iyi takip edilebildiği yapı türüdür. İncelenen sebilleri üç döneme ayırmak mümkündür. 1703–1718 arası ilk örnekler, 17. yüzyıl mimari anlayışının devamıdır. 1718–1740 arası Lale Devri ve onun etkisindeki dönemde ise sebillerde bazı yenilikler görülür. 1740’dan sonra, sebillerde artık klasik mimariden tam bir sapma görülür, yeni bir dil geliştirilir. Yeniliğin kaynağı ise çok çeşitlidir; 1718-1740 arasındaki dönemde Hint-İran etkisini akla getiren örnekler ağırlıktadır. 1740’dan sonra ise açık bir Avrupa etkisi ağır basar. Bu etkinin sebillerde görülmesinin nedeni; sebillerin, dinsel kalıplar dışında kalan yapılar olmasıdır. Yaptıranların durumları açısından da bu yapılar, baş mimarın emek ya da takibini gerektirmeyen yapılardır ve çözümü zor teknik sorunlar içeren yapılar grubundan değillerdir. Ancak yine de bu sebil düzenlemeleri, geleneksel mimarinin kalıplarından çıkmayan diğer tipteki binalarla bir arada inşa edilmiştir. İlk kez Nuruosmaniye Külliyesi’nde bu tutarsızlık ortadan kalkmış, sebille birlikte tüm külliye yapıları bu yeni anlayışı yansıtır biçimde inşa edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Osmanlı, mimarlık, 18. yüzyıl, III. Ahmed, I. Mahmud, Lale Devri, barok, sebil.